Merhaba kıymetli veliler. Okulda ve evde dikkat eksikliği problemi yaşayan öğrencilere nasıl yaklaşılması gerektiği ve bu sorunla başa çıkmada hangi yöntemler uygulanabileceği aşağıdaki önerilerle belirtilmiştir.
1. Mümkünse Şekeri (doğal olamayan) hayatınızdan
çıkarın. Çünkü şeker dikkat gelişiminde beynin önündeki en büyük engeldir.
2. Günlük programlarınızı gözden geçirin:kalkış,
yemek , oyun, ev ödevi,TV, bilgisayar, yatış için kesin zamanlar
belirleyin,hazırlayacağınız bir kartona bu programı yazın okuma yazma
bilmiyorlarsa etkinlikleri resim yada sembolle gösterin. Plansız, programsız ve
kuralsız yaşama biçimi hem çocuğunuzu olumsuz etkiler hem de sizin için
hayat çekilmez ve kontrol edilemez olur. Planlı ve programlı yaşama bir ailenin
"kurumsal" olduğunu ve dikkat eksiklği konusunda en önemli tedavi
yaklaşımlarından biri olduğunu bilmenizi isterim.
3. Ev kurallarını gözden geçirin: aile içi
davranış kurallarını belirleyin; net olarak açıklayın, uyulduğunda ve
uyulmadığında neler olacağını (ödül ve ceza) bildirin, davranış sonrası
tepkileri adil, hızlı ve tutarlı olarak verin.
4. Model olun: nasıl davranılması konusunda iyi
bir örnek olun. Örneğin çocuğunuzun kitap okumasını istemektense siz kitap
okuyun, onun da mutlaka kitaba karşı ilgisi artıracaktır. Siz yalan
söylüyorsanız çocuğunuz da büyük ihtimalle yalan söyleyecektir.
5. Ödüllendirici olun: bizim toplumda genellikle
kötü şeyler yapıldığında tepki (kızma, bağırma, dövme, ceza verme gibi)
anında verilir ama iyi davranışlar sonunda aynı hızlılık ve takdir etme
davranışı pek görülmez. Gerektiğinde övgü dolu sözlerinizi sarf edin, samimi
olun, sahte övgüler çocuk tarafından anlaşılır ve kıymet ifade etmez, etkisi de
olmaz.
6. Talimatlarınızın anlaşıldığından emin olun:
dikkati çabuk dağılan çocuklar isteklerinizi yeterince anlayamayabilirler. Önce
çocuğun dikkatini çekin, gözlerinin içine bakın, isteğinizi açıkça ve sakin bir
dille söyleyin, talimatınızı tekrarlamasını isteyin. Basit ve kısa talimatlar
verin.
7. Tutarlı olun: bu tür çocukları susturmak yada
sakinleştirmek için aileler sürekli olarak bazı sözler verirler. Muhakkak
surette yapabileceğiniz sözler verin. Söylediğinizi yapın. Önceleri tam
istediğinizi yerine getirmese bile bir iki haftada olumsuz davranışlar
tutarlılığınız sonucunda değişmeye başlar. İkazlarınız sonuçsuz kalırsa
cezalarınızı uygulayın. Fiziksel cezalardan kaçının çünkü bu onları daha
kötü hale sokar.
8. Çocuğunuzu gözetimsiz bırakmayın: dürtüsel
davranışları olan çocuklar akranlarına oranla daha çok denetime ihtiyaç
duyarlar. Kendisine ve başkalarına zarar vermemesi için bu oldukça önemlidir.
En iyi denetim ve kontrol yollarından birisi de zamanın planlı ve programlı
olmasıdır. Ne zaman ne yapılacağı bilinirse denetimsiz davranışlar artar.
9. Çocuğunuzu arkadaş ortamlarında gözleyin: bu tür
çocuklar arkadaşlık kurmada ve sürdürmede zorlanırlar. İyi oyunları
ödüllendirin, vurma, itme, çekme, hakaret durumlarında onları engelleyin.
Onunla arkadaş rolüne girerek deneme alıştırmalar yapın, ilişkiyi sürdürme
becerileri kazandırmaya çalışın.
10. Onlara kaliteli zaman ayırın: bu tür
çocuklar boş zamanlarını değerlendirmede zorluk yaşarlar. Uzun süreli oyunları
sevmezler. Her çocuk anne-babasıyla beraber oynadıkları oyunları, diğer
oyunlara tercih ederler. Her gün belli bir zamanı çocuğunuzla birlikte oyuna
ayırın. Onlara hikayeler okuyun, anlatın hikaye üzerine konuşun. Mümkünse
hikaye okumayı özendirin. Bu onların dikkat ve konsantrasyon sürelerinin
artmasını sağlar.
11. Fiziksel temas sağlayın. Sarılaşarak,
dokunarak, okşayarak onu sevin. Birlikte oynadığınız oyunları fiziksel temas
gerektirenlerden seçin.
12. Sorumluluk verin: uygun zamanlarda uygun ev
işlerini yapma sorumluluğu verin. ‘yaşı küçük, kıyamam’ gibi ifadeler
sorumluluk alma bilincini ve cesaretini azaltır.
13. Okulda spora yönelmesini sağlayın. Bu hem
arkadaşlık ilişkilerini ve grup bilincini geliştirir hem de stres düzeyini
azaltır.
14. Kung-fu, karate, aikido gibi doğu sporlarına
yönlendirin. Bilinenin aksine bu tür sporlar saldırgan davranışlarını azaltır
ve özdenetim becerilerini artırır. Ancak bu sporları felsefesiyle öğreten usta
eğitmenlerden seçin aksi takdirde bu çocukların çevrelerine profesyonel bir
şekilde zarar vermelerine katkı sağlarsınız.
15. Çocuğunuzun zeka özelliklerini belirleme de
bir psikologdan yardım isteyin. Bu şekilde akademik becerilerini daha
profesyonel bir şekilde yönlendirme ve geliştirme imkanı bulursunuz.
16. İyi bir kahvaltı hazırlayın; iyi bir kahvaltı
günün iyi geçirilmesinde önemli rol oynar. Doğal yiyecekler tercih edin. Katkı
maddeli, boyalı ve şekerli besinler bu çocukları olumsuz etkiler.
17. Etkili iletişim becerileri kullanın;
sorunların büyük bir bölümü iletişim becerilerini yeterince kullanmamaktan
kaynaklanır. Farklı teknikler, yollar deneyiniz. Sürekli sorulan sorulardan
yılmış, bıkmış ve cevap veremez duruma gelmiş olduğunuzda, soruyu ona yöneltin
ve ‘onun bu konu ne düşündüğünü’ sorun. ‘kırk kere söylediğiniz’ ama yapılmayan
bir şeyi başka türlü söylemeyi deneyin.
18. TV., bilgisayar ve video oyunları oynama
süresini azaltmaya çalışın. Bir çok aile bunu engelleyemez. Hatta bunu
başlarından savma için bir koz olarak kullanırlar. Aynı zamanda yanlış olduğunu
da düşünür ve söylerler. Bu durumda artık hakimiyet çocuğun eline geçmiş olur.
Uzun süre bu tür oyunlarla oynanması bazı akademik, davranışsal, göz ve dikkat
sorunlarına yol açabilmektedir.
19. Kendi kendine konuşma becerilerini öğretin; bu
tür çocukların içsel konuşmaları konusunda farkındalığını artırın. Kendi
kendisiyle konuşmasını denetlemesi için alıştırmalar yapın.
20. Odaklanması ve sakinleşmesi için fonda müzik
kullanın, bu tür çocuklar ders çalışırken müzik dinlemeyi sever. Dikkati iyice
dağıtacak müziklerden ziyade ritim ve konsantrasyon sağlayacak müziklerin
tercih edilmesi daha uygundur. Müziğin çocuklar üzerinde etkisi ile ilgili bir
araştırma sonucunu örnek olarak verebiliriz. Örnek: haevymetal dinletilen kreş
grubunda zamanla saldırgan ve hırçın duygularda artış olurken, neşeli ve canlı
parçalarda çocuklar daha arkadaşça ve grup olarak eğlendikleri gözlenmiştir.
21. Bilgiye dikkat çekmek için renkleri
kullanın. Renkli materyaller kullanmak, kitap okurken renkli kalemlerle üstünü
çizmek, not almak bu çocukların dikkatini toplama yardımcı olabilmektedir.
22. Hareket etmesi için fırsatlar oluşturun. Evde
sıkıldığı zaman oyun oynayacağı bir alan belirleyin. Kolay kırılacak hasara
uğrayacak süs eşyalarınızı, bibloları vs. Ortalıktan kaldırın. Eğer sert,
hareketli oynamayı seviyorsa balonla beraber oynamayı önerin. Balonla
oynamak topla oynamaktan daha fazla enerji sarf ettirir, balonla eşyaların
kırılmaları önleyebilirsiniz, aynı zamanda balonla oynamak dikkat ve kas
koordinasyon becerisinin de gelişmesine yardımcı olur.
23. Çocuğunuzun kendinden küçük birilerine bir şey
öğretmesinin sağlayın. Bu fırsatlar çocuğunuzun sorumluluk alma bilincini
geliştirir.
24. Okul dışı etkinliklere yönelin. Okulda
yeterince başarılı ve uyumlu olmadığı alanlarda okul dışı ortamlara
yönlendirin. Her türlü spor ve sosyal etkinlikler olabilir. Grupla yapılması
gereken etkinlikler dikkat ve koordinasyon becerilerini de geliştirir.
25. Kendinize dikkat edin. Çocuklar sizi çok
yorabilir. Bazen yaptığınızın farkında olmayabilirsiniz. Sinirli, gergin ve
sabırsız zamanlarda kontrollü davranmaya çalışın.
26. Odaklanma tekniklerini öğretin. Örneğin
sevdiği bir fotoğrafı, haritayı, resmi vs. İnceleyin, daha sonra kapatın ve resim
hakkında sorular sorun. Tekrar gösterin ve kapatın. Uzun süreli dikkat ve
akılda tutma becerilerini geliştiren strateji oyunları oynayın.
27. Mümkünse hareketli zamanlarını kamera ile
çekip izlettirin ve davranışları üzerinde sohbet edin.
28. İlgilerini belirleyin ve onları geliştirici
faaliyetler yapın. Örneğin resim yapmayı çok seven bir çocuğa farklı boyalar ve
resim kağıtları verin.
29. Bu tür çocuklar daha çabuk unuturlar o yüzden
yapılamasını istemediğiniz davranışı yazı yada sembollerle belirtmek
faydalı olabilir. Örneğin buzdolabının kapısına ‘açmadan önce anneye sor’, ya
da yatak odasına ‘eşyalarını topla’ gibi yazılarla yada okuma-yazma bilmiyorsa
anlayacağı bir resimle ifade edebilirsiniz.
30. Çocuğunuzla anlaşma yapın. Bazı çocuklar
bundan hoşlanırlar. Ne yapıp yapmayacağı ile ilgili kontrat imzalayın. Ör:
konu: öfke , davranış: öfkelenmeden, sinirlenmeden, kızmadan önce 10’a kadar
sayacağım. Sakinleştikten sonra söyleyeceklerimi söyleyeceğim.
31. Mola tekniğini uygulayın.
1. Molayı gerektiren davranışların listesini
yapın. Açıkça belirtin. Davranış sayısı iki veya üçü geçmesin. Örneğin;
arkadaşıyla kavga etmek.
2. Mola bölgesini belirleyin evde sıkıcı veya boş
bir oda olabilir.
3. Mola esnasında iletişim kurulmaz.
4. İşlem sakince uygulanmalıdır.
5. Süre önceden belirlenmeli. Mümkünse 5
dakikayı geçmemelidir. Eğer ısrarla ağlıyorsa, ağlaması bitinceye kadar
bekletilebilir.
6. Çıkınca olumlu davranışı pekiştiren sözler
söylenebilir.
32. Çocuğunuzla ilgili olumlu bir imaj besleyin.
Eğer siz olumlu düşünmezseniz başkaları nasıl düşünür. Unutmayın başarı zekadan
ziyade duygusal enerji sonucunda oluşur. Bunu da olumlu düşünmek ve olumlu
motive etmekle sağlayabilirsiniz.
